मिरासी
जमीन
महाराष्‍ट्रात पुणे-सातारा या भागातील कुळकायद्‍याचा अभ्‍यास
करतांना "मिरासी जमीन" किंवा "मिरासी
कुळ" हा शब्‍द अनेकदा वाचनात येतो. याबाबत फार कमी प्रमाणात
माहिती उपलब्‍ध आहे.
"मिरास" हा अरबी भाषेतला शब्‍द आहे. मयत व्‍यक्‍तीची जमीन त्‍याच्‍या
वारसाला प्राप्‍त होणे याला अरबी भाषेत "मिरास" म्‍हणतात.
"मिरासी" हा वतनाचा एक प्रकार होता. इंग्रजी राजवट भारतात येण्‍यापूर्वी
तनख्‍याने कुणब्‍याकडे किंवा गावाकडे पिढ्‍यानपिढ्‍या, अबाधितपणे, वंशपरंपरेने असणार्‍या
जमिनीला "मिरासी जमीन" म्‍हणत असत. अशा जमिनीचा भोगवटा करणार्‍या व्‍यक्‍तीला "मिरासदार", "थळकरी" किंवा "वतनदार" म्‍हणत. मिरासी जमिनीत वंशपरंपरागत कुळहक्‍काने असणार्‍या
कुळाला "मिरासी कुळ" म्‍हणतात. अजुनही महाराष्‍ट्रात फक्‍त सातारा जिल्‍ह्‍यात "मिरासी कूळ" ही कुळाची पध्‍दत दिसून येते.
इतिहासात मराठेशाही पूर्वी "मिरास कूळ" हा प्रकार दिसून येतो. सन १८१८ च्‍या सुमारास पुणे-सातारा
याभागात मिरासी कुळांची संख्‍या मोठ्‍याप्रमाणात होती असा दाखला इतिहासात मिळतो.
तुकाराम महाराजांच्‍या अभंगात मिरासीचा उल्‍लेख आढळतो.
मिरासदाराचा दर्जा फार उच्‍च असे. ते ठरलेला सारा देऊन
वंशपरंपरेने जमीन धारण करीत असत. मिरासावरील सारा सरकारला वाढविता येत नसे तथापि
अशा जमिनीत पिक घेतले नाही तरी मिरासदाराला सारा देणे बंधनकारक असे.
जोपर्यंत मिरासदार सारा अदा करीत असे तोपर्यंत सरकारला
मिरासदाराकडून जमीन काढून घेण्‍याचा अधिकार नव्‍हता. जरी एखाद्‍या मिरासदाराचा
सारा थकित झाला तरी सदर मिरासदार तीस वर्षापेक्षा जास्त काळ परागंदा असल्‍याशिवाय
मिरास जमीन खालसा करण्‍याचा सरकारला हक्‍क नव्‍हता. सावकरांनाही कर्जाच्‍या
थकबाकीसाठी मिरास जमीन ताब्‍यात घेता येत नव्‍हती.
अनेक न्‍यायालयीन निर्णयांन्‍वये मिरासी कुळाला कायम कुळ
ठरविले गेले आहे. त्‍यामुळे कुळकायद्‍यान्‍वये कायम कुळाला असणारे सर्व हक्‍क व
तरतुदी मिरासी कुळालाही लागू होतात.
bžb
Rate This Article
या लेखात, आम्ही आपणाला मिरासी जमीन. याबाबत माहिती दिली आहे आम्हाला आशा आहे की, तुम्हाला ती आवडली असेल. माहिती आवडली असेल तर, सदरची माहिती तुमच्या मित्रांनाही शेअर करा.
आपले महसूल कायद्याविषयक प्रश्न विचारण्यासाठी आमच्या वेबसाईटला भेट द्या. आणि आमच्या टेलिग्राम चॅनेललाही आजच जॉईन व्हा. Website Link Telegram Channel Link धन्यवाद !