निवडणुकीत V.V.P.A.T. वापरण्‍यासंबंधी मार्गदर्शक सूचना
येत्‍या
निवडणुकीत सर्व मतदान केंद्रांवर E.V.M. सोबतच V.V.P.A.T. वापरण्‍याचा निर्णय
मा. निवडणूक आयोगाने घेतला आहे.
V.V.P.A.T.
म्‍हणजे "व्‍होटर व्‍हेरिफिएबल
पेपर ऑडिट ट्रेल". निवडणूक काळात V.V.P.A.T.
कसे वापरावे याबाबत मा. निवडणूक आयोगाने सविस्‍तर सूचना दिलेल्‍या आहेत. त्‍या
सूचनांबाबत माहिती खालील प्रमाणे:
१. मास्‍टर ट्रेनर्स,
निवडणुकीसाठी नेमलेला कर्मचारी वर्ग आणि साठवणूक
कर्मचारी वर्ग यांचे प्रशिक्षण:
प्रत्येक
मतदान केंद्राध्‍यक्ष, मतदान अधिकारी, निवडणूक निर्णय अधिकारी, सहाय्‍यक निवडणूक
निर्णय अधिकारी, क्षेत्रीय अधिकारी आणि मतमोजणीसाठी नेमलेला कर्मचारी वर्ग या
सर्वांना E.V.M. आणि V.V.P.A.T.
वापराबाबत त्‍यांची भूमिका आणि कर्तव्‍ये याबाबतचे व्‍यक्‍तिगत (hands-on-training)
प्रशिक्षण देणे अनिवार्य आहे.
प्रत्येक
कर्मचारी/अधिकार्‍याला E.V.M. आणि V.V.P.A.T.
व्‍यक्‍तिगतरित्‍या हाताळण्‍याची संधी मिळणे आणि V.V.P.A.T. वापरून मतदानाची
प्रक्रिया समजून घेण्‍याची संधी देणे अत्‍यावश्‍यक राहील.
V.V.P.A.T. च्या छापील कागदी
चिठ्‍ठ्‍या मोजणीचे आणि कंट्रोल युनिटसोबत त्‍यांची पडताळणी करण्‍याचे स्वतंत्र
प्रशिक्षण दिले गेले पाहिजे. प्रशिक्षण काळात सर्व अधिकार्‍यांना V.V.P.A.T. माहिती पुस्‍तिकेची
एक प्रत देण्यात यावी तसेच सदर माहिती पुस्‍तिका मतदानाच्‍या दिवशी मतदान
केंद्रावर उपलब्‍ध ठेवावी.
V.V.P.A.T. वापराबाबत राज्य
लोक प्रशासन संस्थांच्या प्रशिक्षण विभागामध्ये प्रशिक्षण सत्र अंतर्भूत केले जाऊ
शकते.
२. V.V.P.A.T. वापराबाबत जागृती:
जिल्हा निवडणूक अधिकारी यांनी राजकीय पक्ष, निवडणूक निर्णय अधिकारी आणि मतदारांसाठी, त्यांच्या सोयीच्‍या
ठिकाणी V.V.P.A.T. वापराबाबत प्रात्‍यक्षिक
आयोजित करावे. निवडणूक निर्णय अधिकारी यांनी मतदारसंघात योग्य ठिकाणी, उमेदवार आणि
मतदारांसाठी V.V.P.A.T. वापराबाबत प्रात्यक्षिकाचे
आयोजन करावे.
V.V.P.A.T. सह मतदान करण्‍याच्‍या
प्रक्रियेबाबतचे "E.V.M. आणि V.V.P.A.T. वापरून मतदान कसे करावे" हे पोस्टर मतदारसंघातील प्रमुख ठिकाणांवर आणि प्रत्येक मतदान केंद्राच्या
ठिकाणी प्रदर्शित करावे ज्‍यामुळे मतदान करण्यासाठी रांगेत प्रतीक्षा करणार्‍या मतदारांना
यातील सूचना वाचता येतील.
E.V.M. आणि V.V.P.A.T. वापरण्यासाठी
जागरुकता निर्माण करण्यासाठी जिल्हा निवडणूक अधिकारी आणि निवडणूक निर्णय अधिकारी यांनी
प्रसार माध्यमे आणि स्‍थानिक केबल नेटवर्क इत्‍यादी ठिकाणी कार्यक्रम आयोजित करावे.
E.V.M. आणि V.V.P.A.T. वापरून मतदान
कसे करावे याबाबत माहिती देणारी छोटी चित्रफीत स्‍थानिक भाषेत तयार करावी.
सूचना: फक्त प्रथम स्‍तर तपासणीत योग्य ठरलेलली (FLC-OK) E.V.M. आणि V.V.P.A.T. यंत्रेच प्रशिक्षणासाठी, जागरूकतेसाठी आणि प्रात्यक्षिकासाठी
वापरली जातील.
३. E.V.M. आणि V.V.P.A.T. यंत्रणा मतदानसाठी सज्‍ज करणे:
मा. निवडणूक आयोगाने मतदानासाठी E.V.M. तयार करण्याबाबत दिलेल्‍या निर्देशानुसार E.V.M. तयार केले जाईल. निवडणूक नियम (Conduct of Elections Rules), १९६१, नियम ४९ब [४ (सी) (i)-(iii)] मध्ये नमूद केल्यानुसार V.V.P.A.T. प्रणाली
खालीलप्रमाणे पद्धतीने तयार केली जाईल:
(अ) V.V.P.A.T. मध्ये V.V.P.A.T., Status display Unit (VSDU) आणि V.V.P.A.T. प्रिंटर यंत्रणा
यांचा समावेश असतो. V.V.P.A.T. ला नवीन बॅटरी
पॉवर पॅक जोडले जाईल आणि बॅटरी कंपार्टमेंटचे दार बंद केले जाईल,
परंतु बॅटरी कंपार्टमेंटचे दार सीलबंद करणे आवश्यक नाही
कारण मतदान प्रक्रियेत जर VSDU वर बॅटरी कमी
असल्‍याची त्रुटी दर्शविली गेल्‍यास पॉवर पॅक बॅटरी बदलली जाऊ शकेल.
(ब) V.V.P.A.T.च्या उपयोजक मॅन्युअल
मध्ये नमूद केलेल्या प्रक्रियेनुसार प्रिंटर युनिटमध्ये एक नवीन पेपर रोल स्थापित
केले जाईल.
(क) अभियंत्‍याच्‍या मदतीने अनुक्रमांक, उमेदवारांची नावे आणि त्‍यांना
वाटप केलेली चिन्हे V.V.P.A.T. मध्ये लोड केली जातील.
(ड) बॅलेट युनिट (बीयू) मध्ये असलेल्या मतपत्रिकेसह एक चाचणी
प्रिंटआउट तपासली जाईल.
(इ) त्यानंतर प्रत्येक उमेदवाराला एक मत देऊन V.V.P.A.T. अचूकपणे छपाई करत आहे ते तपासण्यात
येईल.
(फ) त्यानंतर कंट्रोल युनिट बंद करण्‍यात येईल आणि दोरा आणि
अॅड्रेस टॅग वापरून पेपर रोल कंपार्टमेंट सीलबंद करण्‍यात येईल.
(ग) उमेदवार किंवा त्यांच्या प्रतिनिधींना अॅड्रेस टॅगवर त्यांच्या
पक्षाच्‍या नावासह स्वाक्षरी करण्‍याची परवानगी दिली जाईल.
(ज्ञ)
ही मतदान यंत्रे मतदान केंद्रावर यादृच्छिकरित्या (randomly) वाटप
करण्यासाठी त्यांच्या पेटीत ठेवण्यात येतील.
४.
मतदान कर्मचारी:
V.V.P.A.T.
हाताळण्यासाठी व मतदान प्रक्रियेत वारंवार VSDU वर लक्ष ठेवण्‍यासाठी मतदान कर्मचार्‍यांची
रचना करताना एक अतिरिक्त मतदान अधिकारी पुरविणे आवश्यक आहे. VSDU ने जर काही त्रुटी
दर्शविली तर हा अधिकारी त्वरित केंद्राध्‍यक्षाला सूचना देईल. मतदान कर्मचारी मतदान
केद्रावर रवाना होतांना समस्यानिवारण सूचना पुस्‍तिकेच्‍या (Trouble
shooting instructions) आणि अतिरिक्त मतदान वस्तूंची
यादी दोन प्रतीत केंद्राध्‍यक्षाला देण्यात येईल. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या
साठवण्यासाठी पुरेशा संख्‍येत काळे लिफाफे (black paper
envelopes) आणि
प्लास्टीक बॉक्स (plastic boxes) देखील पुरविले जाऊ शकतील.
सूचना: मतदान कर्मचार्‍यांना सक्त
ताकीद देण्यात यावी की, मतदान केंद्रावर रवाना होतांना आणि मतदान केंदावर घेण्‍यात
येणार्‍या चाचणी मतदानाच्‍या (mock poll) पूर्वी कोणत्‍याही परिस्‍थितीत V.V.P.A.T. यंत्राची चाचणी घेण्‍यात येऊ
नये (NOT TO
TEST V.V.P.A.T.) कारण
त्‍यांना दिलेल्‍या V.V.P.A.T. यंत्राची
तपासणी आधीच करण्‍यात आली आहे.
५. मतदान केंद्रामध्ये चाचणी मतदानाचे (mock poll) आयोजन
आणि E.V.M. आणि
V.V.P.A.T.
सीलबंद करणे:
मतदान केंद्रावर चाचणी मतदानाचे (mock poll) वेळी
बॅलेट युनिट (बीयू) आणि व V.V.P.A.T.
मतदान कक्षात (Voting
Compartment) ठेवण्यात यावे आणि तेथे मतदान अधिकार्‍याने
उमेदवारांच्‍या मतदान प्रतिनिधींसह निरीक्षणासाठी हजर रहावे.
कंट्रोल युनिट आणि VSDU
मतदान केंद्राध्‍यक्षाच्‍या/मतदान अधिकार्‍याच्‍या टेबलवर ठेवावा. हे मतदान
अधिकारी दिलेल्‍या मतदानाचा लेखा (record)
ठेवतील.
चाचणी मतदानाची (mock poll) प्रक्रिया
पूर्ण झाल्यानंतर, मतदान केंद्राध्‍यक्ष, मतदान प्रतिनिधींच्‍या
समक्ष कंट्रोल युनिट मधील निकालाची
पडताळणी करेल तसेच V.V.P.A.T.
यंत्रामधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची गणना
करून प्रत्येक उमेदवाराला देण्यात आलेल्‍या मतांच्‍या परिणामांची खात्री करेल.
त्यानंतर
मतदान केंद्राध्‍यक्षामार्फत कंट्रोल
युनिट मधील मते काढून (remove)
टाकली जातील आणि V.V.P.A.T.
यंत्रामधील कागदी चिठ्‍ठ्‍याही काढून
टाकल्‍या जातील आणि V.V.P.A.T.
यंत्र पूर्णपणे रिकामे असल्‍याची खात्री
मतदान प्रतिनिधींना करून घेण्‍याची संधी दिली जाईल.
चाचणी मतदानाच्‍या V.V.P.A.T.
यंत्रामधील कागदी चिठ्‍ठ्‍याच्‍या मागील
बाजूस "मॉक पोल स्लिप" असा रबरी शिक्‍का उमटवून या कागदी चिठ्‍ठ्‍या जाड
काळ्या कागदापासून तयार केलेल्या लिफाफ्‍यात ठेवल्‍या जातील आणि तो लिफाफा मतदान
केंद्राध्‍यक्षामार्फत
सीलबंद केला जाईल.
"मॉक
पोल स्लिप" असा रबरी शिक्‍का खालीलप्रमाणे ३ सेंमी X १.५ से.मी. परिमाणात असावा:
मतदान केंद्राध्‍यक्ष आणि मतदान
प्रतिनिधींनी या लिफाफ्यावर
त्यांच्या स्वाक्षरी करणे आवश्यक आहे. या लिफाफ्यावर मतदान
केंद्राचे नाव, मतदान केंद्र क्रमांक, विधान/लोकसभा मतदारसंघाचा क्रमांक आणि मतदानाचा
दिनांक नमूद करून "मॉक पोलच्या व्ही व्ही पीएटी पेपर स्लिप" हे
शब्द लिफाफ्यावर लिहीले जातील.
हा
लिफाफा मॉक पोलसाठी असणार्‍या विशेष प्लॅस्टिक बॉक्समध्ये (special
plastic box for mock poll) ठेवण्यात
येईल आणि तो विशेष प्लॅस्टिक बॉक्स गुलाबी कागदी सीलच्‍या (pink paper
seal)
सहाय्‍याने अशा पध्‍दतीने सीलबंद करण्‍यात येईल की तो विशेष प्लॅस्टिक बॉक्स
उघडण्याकरिता गुलाबी कागदी सील तोडणे आवश्यक असेल. गुलाबी कागदी सीलवर मतदान
केंद्राध्‍यक्ष
आणि मतदान प्रतिनिधी स्वाक्षरी करतील. त्‍या
विशेष
प्लॅस्टिक बॉक्सवर मतदान केंद्राचे नाव, मतदान केंद्र क्रमांक, विधान/लोकसभा
मतदारसंघाचा क्रमांक आणि मतदानाचा दिनांक नमूद करण्‍यात येईल. सदर विशेष प्लॅस्टिक
बॉक्स इतर मतदान साहित्‍यासोबत ठेवण्यात येईल.
त्यानंतर, मतदान
केंद्राध्‍यक्ष
मॉक पोल प्रमाणपत्रावर स्वाक्षरी करून कंट्रोल
युनिट सीलबंद करेल. V.V.P.A.T.
मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍याच्‍या जमा
होणारे कंपार्टमेंट (dropbox) दोरा
आणि अॅड्रेस टॅग वापरून सीलबंद करण्‍यात येईल. यानंतर
प्रत्यक्ष
मतदानाला सुरूवात होईल.
६.
V.V.P.A.T.
यंत्रामधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यावर चुकीचा
मजकूर छापला जाणेबद्दल तक्रार:
जर
एखाद्या मतदाराने अशी तक्रार केली की, बॅलेट युनिटवरील विशिष्‍ठ उमेदवाराच्या नावासमोरील
निळ्‍या रंगाचे बटण दाबल्‍यानंतर V.V.P.A.T. यंत्रामधील
कागदी
चिठ्‍ठीवर चुकीचा किंवा अन्‍य उमेदवाराचा मजकूर छापला जात आहे तर त्‍या मतदान
केंद्राच्या केंद्राध्‍यक्षाने उपरोक्‍त तक्रार दाखल करण्यासाठी संबंधीत
मतदाराकडून प्रपत्र-६ अन्‍वये विहीत घोषणापत्राचा फॉर्म भरून घ्‍यावा आणि याबाबत
नियम ४९एमए अन्‍वये नमूद कार्यपद्धतीचा अवलंब करावा.
t नियम ४९एमए
अन्‍वयेची तरतूद खालील प्रमाणे:
(१) जिथे कागदी चिठ्‍ठीसाठी
प्रिंटरचा वापर केला जातो तिथे जर एखाद्या मतदाराने नियम ४९एम अन्‍वये मतदान केल्‍यानंतर
अशी तक्रार केली की, प्रिंटरने छापलेल्‍या कागदी चिठ्‍ठीवरील मजकूर त्‍याने मत
दिलेल्‍या उमेदवारापेक्षा भिन्‍न आहे तर केंद्राध्‍यक्षाने त्‍या तक्रारदार
मतदाराला खोट्‍या तक्रारीच्‍या परिणामांची जाणीव करून देईल आणि त्‍याच्‍याकडून लेखी
स्‍वरूपात सदर तक्रारीबाबत घोषणापत्र घेईल.
(२) जर मतदाराने
पोट नियम (१) मध्ये नमूद लेखी घोषणापत्र सादर केले तर केंद्राध्‍यक्ष त्‍याबाबत
फॉर्म सतरा ए मध्ये त्‍याबाबत नोंद करेल आणि मतदान यंत्रात, त्‍या
तक्रारदार मतदारास पुन्‍हा चाचणी मतदान करण्‍याची परवानगी देईल. त्‍यावेळेस मतदान
केंद्रामध्ये हजर असलेले उमेदवार किंवा उमेदवार प्रतिनिधी यांना प्रिंटरमध्‍ये
तयार होणार्‍या कागदी चिठ्ठीचे निरीक्षण करण्‍यास सांगेल.
(३) जर उपरोक्‍त
तक्रार खरी ठरली तर केंद्राध्‍यक्ष, निवडणूक निर्णय अधिकार्‍यांना सदर तथ्‍य तात्‍काळ कळवेल आणि त्‍या
मतदान यंत्रात होणारे पुढील मतदान तात्‍काळ थांबवून निवडणूक निर्णय अधिकारी यांनी
दिलेल्‍या निर्देशानुसार पुढील कार्यवाही करेल.
(४) जर, यदाक‍दाचित उपरोक्‍त तक्रार खोटी ठरली आणि मतदाराने दिलेले चाचणी मत, कागदी चिठ्‍ठीवर त्‍याने केलेल्या
मतदानानुसार योग्य छापले गेले तर केंद्राध्‍यक्ष-
(अ) फॉर्म
नंबर १७ ए मध्ये त्‍याबाबत नोंद घेईल आणि चाचणी मतदान ज्‍या उमेदवारास केले त्‍या
उमेदवाराचे नाव आणि अनुक्रमांक याची नोंद घेईल.
(ब) सदर नोंदी
खाली तक्रारदार मतदाराची स्वाक्षरी किंवा अंगठा घेईल आणि,
(क) फॉर्म १७
सी मधील बाब ५,
भाग १ मध्ये योग्य त्‍या नोंदी करेल.
७.
मतदानादरम्‍यान काही अकस्मितता निर्माण झाल्‍यास करावयाची कार्यवाही
मतदान प्रक्रिया चालु असताना काही अकस्मिक घटना
घडण्‍याची शक्‍यता नाकारता येत नाही अशा बाबतीत खालील प्रमाणे कृती करण्‍यात यावी.
अ. जर कंट्रोल युनिट
किंवा बॅलेट युनिट योग्य प्रकारे काम करत नसेल तर E.V.M. सह कंट्रोल
युनिट किंवा बॅलेट युनिट आणि V.V.P.A.T. असा संपूर्ण संच
बदलून टाकावा. यावेळेस चाचणी मतदान (mock poll) घेण्‍याची आवश्‍यकता
नाही.
ब. जर VSDU कमी बॅटरी (Low
Battery) असा निर्देश दाखवत असेल तर V.V.P.A.T. ची बॅटरी
बदलून नविन पावर पॅक बॅटरी टाकावी.
त्‍यावेळेस खात्री करावी की, V.V.P.A.T. मधुन पावर
पॅक बॅटरी बाहेर काढतांना कंन्‍ट्रोल युनिट बंद राहील आणि V.V.P.A.T. मध्ये
नविन पावर पॅक बॅटरी बसविल्‍यानंतरच
कंन्‍ट्रोल युनिट सुरु करावे. V.V.P.A.T. मध्ये पावर पॅक बॅटरी बसविल्‍याशिवाय
कंन्‍ट्रोल युनिट सुरु करु नये.
क. जर VSDU पेपर लो (Paper Low) ही त्रुटी दर्शवित असेल तर V.V.P.A.T. कागदी
चिठ्‍ठी छपाई करणे बंद करेल आणि या वेळी V.V.P.A.T. यंत्र बदलून टाकावे.
या वेळेस चाचणी मतदान (mock poll) घेण्‍याची आवश्‍यकता
नाही. त्‍यामुळे जर V.V.P.A.T. कागदी
चिठ्‍ठी छापत नसेल किंवा छापलेली कागदी चिठ्‍ठी विलग (cut) होत
नसेल किंवा शेवटी मतदान केलेल्या मतदाराचे मत V.V.P.A.T. वरील कागदी चिठ्‍ठीवर
छापले गेले नसेल किंवा त्‍याच्‍या मतदानाची चिठ्‍ठी विलग झाली नसेल तर त्‍याला V.V.P.A.T. बदल्‍यानंतर
पुन्‍हा मतदान करू दयावे.
जर कागदी चिठ्‍ठी वर मत छापले गेले असेल परंतु ती चिठ्‍ठी पेपररोल पासून विलग (cut) न
होता ती तसीच लटकून
(hanging) राहिली असेल तर तिला विलग (cut) करुन
ड्रॉपबॅाक्‍स (drop box) मध्ये
पाडण्‍याचा प्रयत्‍न करु नये.
ती
चिठ्‍ठी तशीच लटकत (hanging)
ठेवावी.
याचा अर्थ असा होईल की,
त्‍या मतदाराचे मत कंट्रोल युनिट मध्ये नोंदविले गेले नाही आणि मत
मोजणीच्‍या वेळेस छापील कागदी चिठ्‍ठीवरील त्‍याचे मत स्‍वतंत्रपणे मोजले जाईल.
अशा प्रकाराची सविस्‍तर नोंद केद्राध्‍यामार्फत खालील नमुन्‍यात करण्‍यात येईल.
(१) घटना
घडल्‍याचा दिनांक आणि वेळ
(२) ज्‍या
मतदाराला V.V.P.A.T. बदल्‍यानंतर
मतदान करण्‍याची संमती देण्यात आली त्‍या मतदाराचे नाव आणि त्‍याचा मतदार नोंदणी
क्रमांक
(३) V.V.P.A.T. बदलल्‍यानंतर सदर मतदाराने मतदान केले
किंवा तो मतदान न करता निघून गेला
(४) ही
घटना घडण्‍याअगोदर मतदान झालेल्‍या एकूण मतांची संख्‍या
८. मतदान आणि छापील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची मतमोजणी:
मतमोजणीचा निकाल जाहीर केल्‍यानंतर कोणताही
उमेदवार,
त्‍याचा निवडणूक प्रतिनिधी किंवा मतमोजणी प्रतिनिधी निवडणूक
निर्णय अधिकार्‍याकडे
लेखी अर्ज करुन त्‍या मतदान केंद्रावरील V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍यांची मोजणी करण्यासाठी अर्ज करु शकेल. असा अर्ज आल्‍यास निवडणूक निर्णय
अधिकार्‍याने सदर अर्जान्‍वये
V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍यांची मोजणी करावी किंवा कसे याबाबत
आदेश पारीत केला पाहीजे. जर निवडणूक निर्णय अधिकार्‍याने
कोणत्‍याही मतदान केंद्रातील V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची मोजणी करण्‍यास संमती दिल्‍यास
निवडणूक निर्णय अधिकार्‍याचा
सदर निर्णय कारणांसह लेखी नोंदविण्‍यात यावा. निवडणूक निर्णय अधिकार्‍याने असा निर्णय घेतांना खालील मुद्दे
लक्षात घ्‍यावेत.
अ. सदर मतदान
केंद्रात झालेले एकूण मतदान हे विजयी उमेदवार आणि फेर मतमोजणीची मागणी करणार्‍या उमेदवाराच्या मतांमधील फरकापेक्षा कमी आहे की जास्त आहे?
ब. मतदान
प्रक्रियेच्‍या वेळी ई.व्ही.एम.
मध्ये बिघाड होऊन
ते बदलण्‍याची घटना घडली होती काय?
क. त्‍या
मतदान केंद्रावर कोणत्‍याही मतदाराने V.V.P.A.T. योग्य छपाई करीत नसल्‍याबाबत
किंवा नियम ४९ एम ए अन्‍वये तक्रार दाखल केली होती काय?
९. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची मतमोजणी करण्‍याची तयारी:
अ. मतमोजणी
सभागृहात असलेल्या टेबलपैकी एक टेबल V.V.P.A.T. मतमोजणी कक्ष (VVPAT COUNTING
BOOTH - VCB) म्‍हणून V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची
मोजणी करण्यासाठी नेमण्‍यात यावा.
ब. V.C.B. ला बँकेतील कॅशियरच्‍या केबीन
सारखे जाळी लावून (wire-mesh) सुरक्षीत करण्‍यात यावे. ज्‍यामुळे V.V.P.A.T. मधील एकही कागदी चिठ्‍ठी अनाधिकृत
व्‍यक्‍तीच्‍या हाती पडणार नाही.
१०. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या मोजण्‍याची पध्‍दत:
जर निवडणूक निर्णय अधिकार्‍याने
एखादया किंवा अनेक मतदान केंद्रावरील V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या
मोजण्‍याचा निर्णय घेतला असेल किंवा फेर मतमोजणीचा अर्ज मान्‍य केला असेल तर त्‍याने
खालील प्रक्रिया बिनचुकपणे अवलंबवावी
Ü टप्‍पा -१
अ. V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍या V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍स
(dropbox) मधून
काढून ठेवण्‍यासाठी १४ इंच X
१० इंच X
५ इंच (लांबी X रुंदी X उंची)
आकाराचा, झाकण असलेला डबा (Container) तयार
करण्‍यात यावा, ज्‍यामध्‍ये अंदाजे १४०० छापील चिठ्‍ठ्‍या सामावल्‍या जातील आणि
सदर डबा VCB टेबलावर ठेवण्यात
यावा. सदर डबा प्‍लॅस्‍टीक सारख्‍या पारदर्शी मजबूत साहित्‍याचा (sturdy, transparent material) बनवलेला असावा.
ब.
V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या
उमेदवार निहाय ठेवण्‍यासाठी,
प्रत्येक उमेदवाराच्या नावाचा स्वतंत्र पिजनहोल बॉक्स (Pigeonhole
Framework) आधीच तयार करुन ठेवावा व NOTA साठी स्वतंत्र पिजनहोल
बॉक्स असावा. या शिवाय एक अतिरिक्त पिजनहोल बॉक्स V.V.P.A.T. मधील चाचणी कागदी चिठ्‍ठ्‍या (Power On Self-Test Slips-POSTS)
ठेवण्‍यासाठी
VCB टेबलाजवळ ठेवण्यात
यावा.
क. वरील
प्रमाणे असलेल्या पिजेनहोल बॉक्‍सची संख्‍या एकूण उमदेवाराच्‍या संख्‍येपेक्षा
दोनने जास्त असावी.
ड. पिजेनहोल
बॉक्‍सचा आकार ६ इंच X
४ इंच X
४ इंच (लांबी X रुंदी X उंची) असा असावा.
ई. पिजनहोल बॉक्स बनवितांना
कार्डबोर्ड सारख्‍या मजबूत साहित्‍याचा (sturdy
material) वापर
करण्‍यात यावा आणि त्‍याचा तळभाग स्थिर (fixed, sturdy base) असावा
ज्‍यामुळे V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍या घसरून त्‍याच्‍या खाली जाणार नाहीत.
फ. मतपत्रिकेवर दशविल्‍याप्रमाणे
प्रत्येक उमेदवाराचे चिन्‍ह पिजेनहोल बॉक्सवर चिटकवण्‍यात यावे. सदरचे चिन्‍ह पाढर्‍या
कोर्‍या कागदावर काळया-पांढर्‍या (black and white) रंगात
किमान ४ इंच X ३ इंच या आकारात
असावे.
प. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांचे २५-२५ चे गठ्‍ठे करण्यासाठी
किमान १०० रबर बँड्‍स उपलब्‍ध ठेवावे.
Ü टप्‍पा -२
अ. संबंधित
मतदान केंद्राचे V.V.P.A.T. यंत्र एक-एक करून VCB टेबलावर
आणण्‍यात यावे.
ब. एखाद्या किंवा काही मतदान केंद्रावर जर V.V.P.A.T. यंत्र बदलण्‍यात आले असेल तर सर्व संबंधित V.V.P.A.T. VCB
टेबलावर आणण्‍यात यावे.
Ü टप्‍पा –३
अ. मतदान
केंद्रावरील V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या
मतदान केंद्र निहाय बाहेर काढण्‍यात याव्‍यात.
ब. V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍स मधून कागदी चिठ्‍ठ्‍या
बाहेर काढण्‍यापूर्वी ड्रॉपबॉक्‍स वरील सील आणि ऍड्रेस टॅगची
तपासणी करुन V.V.P.A.T. चे सील सुरक्षीत आहे आणि V.V.P.A.T. त्‍याच मतदान केंद्राचा आहे याची खात्री
करावी.
क. V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍स मधून कागदी चिठ्‍ठ्‍या बाहेर काढल्‍यानंतर
त्‍यांना प्रथम उपरोक्‍त टप्‍पा-१ (अ) मध्ये नमूद केल्‍याप्रमाणे
ठेवण्यात यावे.
ड. त्यानंतर मतमोजणी पर्यवेक्षकाने V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍समध्‍ये कोणतीही चिठ्‍ठी राहिली
नाही व तो पूर्ण रिकामा आहे याची खात्री करुन ते मतमोजणी प्रतिनिधींच्‍या निदर्शनास आणून दयावे.
इ. जर एखाद्या मतदान
केंद्रावर V.V.P.A.T. बदलले गेले
असेल किंवा असेही घडण्‍याची शक्‍यता असते की, पूर्णपणे विलग (cut) न
झालेली किंवा अंशतः विलग (cut) झालेली कागदी चिठ्‍ठी V.V.P.A.T. मध्ये लटकून
(hanging) राहिली असेल तेव्‍हा अशी
कागदी चिठ्‍ठी विलग
(cut)
करण्‍यात
येऊ नये आणि तिची मोजणीही करण्‍यात येऊ नये, कारण असे मत (vote) कंट्रोल
युनिटमध्ये V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठी विलग
(cut)
न
झाल्‍यामुळे नोंदविण्‍यात आलेले नसते. अशा प्रसंगी ज्‍या मतदाराची V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठी विलग
(cut)
होऊन
ड्रॉपबॉक्‍समध्‍ये पडत नाही त्‍याला असे V.V.P.A.T. बदल्‍यानंतर
पुन्‍हा मतदान करण्‍याची संधी देण्यात आलेली असते.
ई. V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍समध्‍ये
Power
On Self-Test Slips-(POSTS) च्या कागदी चिठ्‍ठ्‍याही
असू शकतात त्‍यांच्‍यावर कोणत्‍याही उमेदवाराचे नाव किंवा चिन्‍ह नसल्‍यामुळे त्‍या
सहज ओळखता येतात. (जेव्‍हा जेव्‍हा V.V.P.A.T.
सुरू करण्‍यात येते तेव्‍हा तेव्‍हा POSTS
निर्माण होतात)
अशा POSTS च्या कागदी चिठ्‍ठ्‍या V.V.P.A.T. च्या चिठ्‍ठ्‍यांसोबत
अभिलेखाचा (record) भाग
म्‍हणून जतन करण्‍यात याव्‍यात परंतु त्‍याची मोजणी करण्‍यात येऊ नये.
Ü टप्‍पा –४
अ. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या एका
मागोमाग एक वेगळया (segregated) करण्‍यात याव्‍यात
आणि
मतमोजणी प्रतिनिधींना दाखवून त्‍या संबंधित
उमेदवारासाठीच्‍या पिजेनहोल मध्ये ठेवण्यात याव्‍यात.
POSTS च्या कागदी चिठ्‍ठ्‍या वेगळया
करुन एका स्वतंत्र पिजेनहोल बॉक्समध्ये ठेवण्यात याव्‍यात.
ब. २५ कागदी
चिठयांचे एक बंडल उमेदवार निहाय मतमोजणीसाठी तयार करण्‍यात यावे.
क. त्यानंतर
मतमोजणी कर्मचार्‍या मार्फत या कागदी चिठ्‍ठ्‍या मोजण्‍यात याव्‍यात.
ड. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांच्‍या
मोजणीचा निकाल फॉर्म १७ सी ला जोडलेल्‍या भाग – २ परिशिष्‍ठ- ८ मध्ये नोंदविण्‍यात यावा.
इ. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांच्‍या
मोजणीचा निकाल मतमोजणी सभागृहात मोठ्‍याने
जाहीर करण्‍यात यावा आणि मतमोजणी
प्रतिनिधींना दाखविण्‍यात यावा.
फ. निवडणूक नियम १९६१ –
नियम ५६ ड (ब) अन्‍वये E.V.M. मधील मतमोजणी आणि V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍यांची मोजणी यात फरक (discrepancy) असेल
तर V.V.P.A.T. मधील कागदी
चिठ्‍ठ्‍यांच्‍या मोजणीचा निकाल वरचढ मानण्‍यात येईल. त्‍यामुळे जर
कंट्रोल युनिट वरील मतांची संख्‍या आणि V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍याची
संख्‍या यात फरक आढळल्‍यास V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांच्‍या
मोजणी प्रमाणे निकालपत्रात (result sheet)
सुधारणा
करण्‍यात यावी.
Ü टप्‍पा -५
V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांची
मतमोजणी संपल्‍यानंतर त्‍या चिठ्‍ठ्‍यांचा
गठ्ठा संबंधित V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍समध्‍ये ठेवण्यात यावा आणि ड्रॉपबॉक्‍स दोरा आणि ऍड्रेस टॅगच्‍या सहाय्‍याने सील करण्‍यात यावा.
सदर ऍड्रेस
टॅगवर
उपस्थित उमेदवार किंवा त्यांच्या
प्रतिनिधीच्‍या स्वाक्षरी,
संबंधित पक्षाच्‍या नावासह घेण्‍यात यावी.
११.
V.V.P.A.T. मधून थर्मल-पेपर रोल आणि पॉवर पॅक बॅटरी काढणे:
मतमोजणीचा निकाल जाहीर झाल्यानंतर सर्व V.V.P.A.T. मधून थर्मल-पेपर रोल आणि पॉवर
पॅक बॅटरी बाहेर काढून
घेण्‍यात यावी,
त्‍याचे व्‍हीडीओ चित्रिकरण करण्‍यात यावे आणि ते स्वतंत्र स्‍टॉंगरुम
मध्ये ठेवण्यात यावे. कोणत्‍याही परिस्थितीमध्‍ये, कोणत्‍याही
V.V.P.A.T. च्या ड्रापबॉक्‍स मधून कोणत्‍याही
कागदी चिठ्‍ठ्‍या बाहेर काढण्‍यात येऊ नयेत.
१२.
मतमोजणी नंतर V.V.P.A.T. सुरक्षित ठेवणे:
मतमोजणी
प्रक्रिया संपल्‍यानंतर E.V.M. आणि ड्रॅापबॉक्‍समध्‍ये
चिठ्‍ठ्‍या असलेले V.V.P.A.T. एकाच स्‍ट्रॉंगरुम
मध्ये ठेवण्यात यावेत.
अ. सदरची स्‍ट्रॉगरुम
तोपर्यंत उघडण्‍यात येऊ
नये जोपर्यंत निवडणूक याचिका (Election Petitions) दाखल करण्‍याची
मुदत (निकाल
घोषीत झालेल्‍या दिनांकापासून ४५ दिवस) संपत
नाही. म्‍हणजेच संबंधित उच्‍च न्‍यायालयाकडून, न्‍यायालयात दाखल
झालेल्‍या निवडणूक याचिकांची यादी
प्राप्‍त होत नाही.
ब. निवडणूक याचिका दाखल करण्‍याची मुदत संपल्‍यानंतर
संबंधित उच्‍च न्‍यायालकडून दाखल झालेल्‍या निवडणूक
याचिकांची अचूक
माहिती घेवून स्‍ट्रॉंगरुम उघडण्‍यात
येऊ शकते.
१३. निवडणूक याचिका दाखल करण्‍याची
मुदत संपल्‍यानंतर V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांचे जतन:
निवडणूक याचिका दाखल करण्‍याची मुदत संपल्‍यानंतर
जिल्हा निवडणूक अधिकार्‍याने
संबंधित उच्‍च न्‍यायालयात दाखल झालेल्‍या निवडणूक याचिकेची अचूक माहिती घ्‍यावी
आणि त्यानंतर खालील कार्यवाही करावी.
अ. निवडणुकीसाठी
वापरण्‍यात आलेले प्रत्येक V.V.P.A.T. जे सुरक्षा व्‍यवस्‍थेसह
जिल्हा निवडणूक अधिकार्‍याच्‍या
अभिरक्षेत ठेवण्यात आली असेल ते निवडणूक
याचिका दाखल करण्‍याची मुदत संपेपर्यंत तसेच ठेवण्यात येईल.
ब. जर
कोणतीही निवडणूक याचिका दाखल करण्‍यात आली नसेल किंवा अन्‍य न्‍यायालयीन प्रकरण
प्रलंबीत नसेल तर सदर मुदत संपल्‍यानंतर असे V.V.P.A.T. पुढील निवडणूकीसाठी किंवा प्रशिक्षण, जागृती,
तपासणी इ.साठी वापरण्‍यात येऊ शकतील.
कोणताही V.V.P.A.T. हलविण्‍याआधी त्‍या
V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍स मधील छापील कागदी चिठ्‍ठ्‍यांबाबत खालील प्रक्रिया करण्‍यात
यावी.
१. V.V.P.A.T. ठेवण्यात आलेली स्‍ट्राँगरुम उघडण्‍याच्‍या किमान
४८ तास आधी सर्व राजकीय पक्षांना लेखी नोटीस देऊन स्‍ट्राँगरुम
उघडण्‍याच्‍या दिवशी व वेळी त्‍यांनी
उपस्थित रहावे असे सुचीत करण्‍यात यावे.
२. स्‍ट्राँगरुम, जिल्हा निवडणूक अधिकारी आणि राजकीय
पक्षाचे प्रतिनिधी यांच्‍या उपस्थितीत उघडण्‍यात यावी.
३. स्‍ट्राँगरुम
उघडल्‍यानंतर
प्रथम तेथील V.V.P.A.T. च्या ड्रॉपबॉक्‍स
मधून छापील कागदी चिठ्‍ठ्‍या काढून
जाड काळया कागदाच्‍या लिफाफ्‍यामध्‍ये (paper
envelope made of thick black paper) ठेवण्यात याव्‍यात आणि तो
लिफाफा लाल लाखेने सिलबंद करुन त्यावर जिल्हा निवडणू अधिकार्‍याची स्वाक्षरी
आणि शिक्‍का उम‍टविण्‍यात यावा. या लिफाफ्यावर संबंधित निवडणूकीचे नाव, मतदार
संघाचे नाव व क्रमांक, मतदान केंद्राचे विवरण, V.V.P.A.T. यंत्राचा
विशिष्‍ठ अनुक्रमांक (unique serial number),
मतदानाचा दिनांक आणि मतमोजणीचा दिनांक हा सर्व तपशिल सदर लिफाप्‍यावर
नमूद करण्‍यात यावा.
४. V.V.P.A.T. च्या कागदी चिठ्‍ठ्‍या असणारे
असे सर्व लिफाफे संबंधित निवडणूकीच्‍या संविधानीक कागदपत्रासह वैधानिक कालमर्यादा (statutory
time limit) संपेपर्यत
जतन करण्‍यात यावेत.
५. V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या काढण्‍यासाठी
आणि त्‍या सीलबंद करणेसाठी नेमण्‍यात आलेल्‍या सर्व अधिकारी कर्मचारी कसून झडती (Thorough
checking) घेण्‍यात
यावी. त्‍यांनी स्‍ट्राँगरुम/सीलींगरुमध्‍ये
प्रवेश करण्‍यापूर्वी आणि तेथून बाहेर पडण्‍यापूर्वी त्यांच्या खिशात काहीही चिज-वस्‍तू
नाही याची खात्री करण्‍यात यावी.
६. एकदा V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठ्‍या बाहेर
काढल्‍यानंतर V.V.P.A.T. स्वतंत्र
गोदामामध्‍ये ठेवण्यात यावे. ज्‍या गोदामात E.V.M. ठेवण्यात आले असेल
त्‍या ठिकाणी V.V.P.A.T. ठेवण्यात येऊ
नये.
७. स्‍ट्राँगरुम/सीलींगरुम मधून कोणीही हेतुपुरस्‍सर V.V.P.A.T. मधील कागदी चिठ्‍ठी घेऊन जाणार नाही याची गंभीर दक्षता घेण्‍यात यावी आणि ही संपूर्ण
प्रक्रिया CCTV किंवा व्‍हीडीओव्‍दारे चित्रित करण्‍यात यावी.
क. ज्‍या
प्रकरणी एखादी निवडणूक याचिका दाखल करण्‍यात आली असेल त्‍यावेळी खालील प्रक्रियेचा अवलंब करण्‍यात यावा.
१. जर E.V.M. किंवा मतमोजणी हा
सदर निवडणूक याचिकेचा विषय असेल तर त्‍या मतदार संघातील सर्व मतदान केंद्रावर
वापरण्‍यात आलेले E.V.M. आणि V.V.P.A.T. सदर निवडणूक
याचिकेचा न्‍यायालयाकडून अंतीम निकाल लागेपर्यत सुरक्षा व्‍यवस्‍थेत जिल्हा
निवडणूक अधिकार्‍याच्‍या अभिरक्षेत राहतील.
२. जर E.V.M. किंवा मतमोजणी हा
सदर निवडणूक याचिकेचा विषय नसेल तर संबंधित न्‍यायालयाकडे अर्ज करुन आणि तो न्‍यायालया
मार्फत मंजूर झाल्यानंतर संबंधित E.V.M. आणि V.V.P.A.T. विहीत पध्‍दतीने
बाहेर काढण्‍यात येतील आणि ते पुढील निवडणूकीसाठी किंवा अन्‍य कामासाठी वापरण्‍यात
येतील.
३. जर
निवडणूक याचिकेशी किंवा न्‍यायालयीन प्रकरणाशी संबंधित नसलेले V.V.P.A.T. निवडणूक याचिकेशी किंवा न्‍यायालयीन प्रकरणाशी संबंधित असलेल्या V.V.P.A.T. सोबत ठेवले असतील तर त्‍यांना खालील पध्‍दतीने वेगळे (segregate) करण्‍यात
येतील.
अ. निवडणूक
याचिकेशी किंवा न्‍यायालयीन प्रकरणाशी संबंधित असेलेल्‍या किंवा नसलेल्‍या V.V.P.A.T. शी सबंधित सर्व याचिकाकर्ते, जाब देणार आणि राजकीय पक्षाचे प्रतिनिधी यांना किमान ७२ तास अगोदर लेखी
नोटीस देवून V.V.P.A.T. ठेवलेली स्‍ट्राँगरुम उघडण्‍याची
वेळ कळवावी व त्‍यांना त्‍यावेळी उपस्थित राहण्‍याची विनंती करावी.
ब. स्‍ट्राँगरुम उघडतांना जिल्हा
निवडणूक अधिकारी,
सर्व याचिकाकर्ते व जाब देणार आणि राजकीय पक्षाचे प्रतिनिधी
उपस्थित राहतील याची दक्षता घ्‍यावी.
क. ज्‍या V.V.P.A.T. चा संबंध निवडणूक याचिकेशी किंवा न्‍यायालयीन प्रकरणाशी नाही असे V.V.P.A.T. वेगळे करून त्‍यांची यादी
करावी व त्‍यांना स्‍ट्राँगरुमच्‍या बाहेर न्‍यावे.
ड. अशा बाहेर काढलेल्‍या V.V.P.A.T. कागदी चिठ्‍ठ्‍यांचे
जतन वर विहीत केलेल्या पध्‍दतीने करण्‍यात यावे
आणि असे V.V.P.A.T. पुढील निवडणूकीसाठी किंवा अन्‍य कामासाठी वापरण्‍यात यावे.
फ. ही संपूर्ण
प्रक्रिया CCTV किंवा व्‍हीडीओव्‍दारे चित्रित करण्‍यात यावी.
˜ b ˜
V.V.P.A.T. बाबत थोडक्‍यात सचित्र माहिती
ß V.V.P.A.T. म्‍हणजे "व्‍होटर
व्‍हेरिफिएबल पेपर ऑडिट ट्रेल". यामुळे मतदाराने नेमके कोणत्‍या उमेदवाराला
मतदान केले आहे हे कळण्‍यास मदत होते.
ß V.V.P.A.T. मध्ये
मतदाराने दिलेल्‍या मताची छपाई करण्‍याची सोय असते आणि V.V.P.A.T. ला
जोडलेले V.S.D.U. (VVPAT
Status display Unit) हे यंत्र मतदान प्रक्रिया दरम्‍यान V.V.P.A.T. मध्ये
निर्माण होणार्‍या त्रुटींची आणि उपाययोजनांची सूचना देते.
ß VVPAT यंत्राचा
वापर करीत असलेल्या केंद्रावर बॅलेट युनिट व VVPAT यंत्र ठेवण्याकरिता
किमान ४ फूट X ४ फूट आकाराचे टेबल पुरविण्यात येतात.
ß V.V.P.A.T. मार्फत
होणारी मतदानाची छपाई दोन इंच लांब थर्मल पेपरवर केली
जाते, ज्‍याला बॅलेट स्लिप (ballot slip) असे म्‍हणतात. Paper Roll
Compartment मध्ये १५० मीटर लांबीचा विशीष्ट
प्रकारचा थर्मल
पेपर रोल असून त्यावर छापला गेलेला मजकूर पाच वर्षापर्यंत जतन करुन ठेवता येते. एक मत छापण्‍यासाठी ०६ से. मी. लांबीचा व ५.६ से. मी रूंदीचा
पेपर वापरला जातो. एका Paper
Roll मध्ये २,५०० बॅलेट स्लिप तयार होतात. ज्‍या मतदान केंद्रावर VVPAT यंत्रांचा वापर केला जातो त्‍या मतदान केंद्रांवर मतदारांची संख्‍या ५५०
पेक्षा अधिक नसते. त्‍यामुळे VVPAT यंत्रातील प्रिंटेड पेपर रोल
मतदान प्रक्रियेदरम्‍यान संपण्‍याची शक्‍यता दुर्मिळ असते.
ß बॅलेट स्‍लिपवर
-
१. उमेदवाराचा अनुक्रमांक
२. उमेदवाराचे नाव
३. उमेदवाराचे निवडणूक चिन्‍ह
अशी माहिती छापली जाते.
ß सदर (ballot
slip) ही व्‍हीव्‍ही
पॅटच्‍या एका पारदर्शक खिडकीतुन ७ सेकंदासाठी दिसते आणि त्यानंतर आपोआप विलग
होवून V.V.P.A.T.
मधील
सिलबंद असणार्‍या ड्रॉपबॉक्‍स
मध्ये जमा केली जाते.
ß Power on Self-Test Slips-(POSTS): VVPAT सुरू केले असता प्रथम सत्र क्रमांकाची पेपरस्‍लिप तयार
होते. व ती VVPAT च्या ड्रॉपबॉक्‍समध्‍ये जमा केली जाते. सत्र (Session) क्रमांक म्‍हणजे VVPAT यंत्र कितीवेळा सुरू केले गेले याचा हिशोब.
प्रथमच कंट्रोल युनिट सुरू करून VVPAT यंत्र सुरू केले असता सत्र (Session) क्रमांक १ छापला जाईल. त्यानंतर कंट्रोल युनिट बंद करून VVPAT यंत्र पुन्‍हा सुरू केले असता सत्र (Session) क्रमांक २ छापला जाईल. याप्रमाणे पुढचे सत्र (Session) क्रमांक छापले जातील.
ß V.V.P.A.T. सह एक केबल
दिली जाते ज्‍याच्‍या मदतीने कंन्‍ट्रोल युनिट V.V.P.A.T. जोडले
जातात.
ß एका VVPAT यंत्राला जास्‍तित जास्त चार बॅलेट युनिट (B.U.) जोडले जाऊ शकतात. चौथे B.U. तिसर्‍या B.U. ला, तिसरे B.U. दुसर्‍या B.U. ला आणि दुसरे B.U. पहिल्‍या B.U. ला केबल (वायर)
द्‍वारे जोडली जातात.
पहिल्‍या B.U. ची केबल (वायर) VVPAT यंत्राच्‍या उजवीकडील लाल रंगाच्‍या
स्‍विचला जोडली जाते. VVPAT यंत्रातून निघालेली केबल (वायर) कंट्रोल
युनिटला (C. U.) जोडली जाते आणि VSDU यंत्रातून निघालेली केबल (वायर) VVPAT यंत्राच्‍या डावीकडील
निळ्‍या रंगाच्‍या स्‍विचला जोडली जाते.
ß V.V.P.A.T. सुरक्षीत
वाहून नेण्‍यासाठी स्वतंत्र पेटीची व्‍यवस्‍था केलेली असते. त्‍याचा आकार २०
इंच X
१२ इंच X १८ इंच (लांबी X रुंदी X उंची) असा असतो.
ß मतदान
केंद्रावर बॅलेट युनिट (बीयू) आणि V.V.P.A.T. मतदान कक्षात (Voting
Compartment) ठेवण्यात
यावे आणि कंट्रोल युनिट आणि VSDU मतदान
केंद्राध्‍यक्षाच्‍या/मतदान अधिकार्‍याच्‍या टेबलवर ठेवावा.
t b u t b u t b u
Rate This Article
या लेखात, आम्ही आपणाला निवडणुकीत V.V.P.A.T. वापरण्‍यासंबंधी मार्गदर्शक सूचना . याबाबत माहिती दिली आहे आम्हाला आशा आहे की, तुम्हाला ती आवडली असेल. माहिती आवडली असेल तर, सदरची माहिती तुमच्या मित्रांनाही शेअर करा.
आपले महसूल कायद्याविषयक प्रश्न विचारण्यासाठी आमच्या वेबसाईटला भेट द्या. आणि आमच्या टेलिग्राम चॅनेललाही आजच जॉईन व्हा. Website Link Telegram Channel Link धन्यवाद !