वारसांना मालमत्तेत हिस्‍सा न मिळणारे प्रसंग

 

वारसांना मालमत्तेत हिस्‍सा न मिळणारे प्रसंग

हिंदू वारसा कायद्‍यात सन २००५ मध्‍ये झालेल्‍या सुधारणेनुसार, एकत्र कुटुंबाच्‍या संपत्तीत मुलींनाही मुलांप्रमाणेच समान हिस्‍सा मिळण्‍याचा हक्‍क प्राप्‍त झाला आहे.

तथापि, कायद्‍यात असे काही प्रसंग नमूद केले आहेत की, त्‍या प्रसंगात मुली किंवा कोणताही वारसाला हिस्‍सा मिळणार नाही किंवा कोणताही वारस अशा प्रसंगात हिस्‍सा मिळण्‍याचा दावा किंवा मागणी करू शकत नाही.

१. स्‍वकष्‍टार्जित मालमत्ता:

एखाद्‍या व्‍यक्‍तीची मालमत्ता स्‍वकष्‍टार्जित असेल आणि त्‍याने त्‍याच्‍या हयातीत अशा मालमत्ता विकली असेल, बक्षीस दिली असेल, मृत्‍युपत्राने दिली असेल किंवा अन्‍य प्रकारे अशा मालमत्तेची विल्‍हेवाट लावली असेल तर अशा व्‍यक्‍तीचा वारस, अशा मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मागू शकणार नाही.

 

२. वडिलोपार्जित मालमत्ता:

एखाद्‍या एकत्र कुटुंबाकडे वडिलोपार्जित मिळकत असेल आणि त्‍या एकत्र कुटुंबाच्‍या ‘कर्ता’ व्‍यक्‍तीने अशी मिळकत,

(अ)  कायदेशीर गरजांसाठी (Legal necessities): त्‍या एकत्र कुटुंबाच्‍या सदस्‍याच्‍या गंभीर आजाराचा खर्च भागविण्‍यासाठी, त्‍या एकत्र कुटुंबावरील कर्ज फेडण्‍यासाठी, त्‍या एकत्र कुटुंबावरील किंवा सदस्‍यावरील न्‍यालयीन दाव्‍याचा खर्च भागविणे अशा कायद्याने न्याय्य गरजांसाठी एकत्र कुटुंबाची मिळकत विकली असेल तर कुटुंबातील कोणतीही व्‍यक्‍ती किंवा वारस अशा विकलेल्‍या मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मागू शकणार नाही. याला आपत्त्‍काले आणि कुटुंबार्थे (Apatkale and Kutumbarthe) खर्च म्‍हणतात.

 (ब) मालमत्तेच्‍या फायद्‍यासाठी (benefit of estate) : जर एकत्र कुटुंबाचे राहते घर पूर्णत: खराब झाले आहे, घराची मोठ्‍या प्रमाणात पडझड झाली आहे आणि कुटुंबाला धोका किंवा अपघातापासून वाचवण्‍यासाठी घराच्‍या दुरूस्‍ती किंवा नवीन बांधकामाचा खर्च भागविण्‍यासाठी अथवा एकत्र कुटुंबाची शेतजमीन नापीक झाली आहे, त्‍यात उत्‍पन्‍न घेणे शक्‍य नाही त्‍यामुळे ती शेतजमीन विकून नवीन, उपजाऊ शेतजमीन घेण्‍यासाठी एकत्र कुटुंबाची काही मिळकत विकली असेल तर कुटुंबातील कोणतीही व्‍यक्‍ती किंवा वारस अशा विकलेल्‍या मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मागू शकणार नाही.

 (क) धार्मिक किंवा धर्मदाय कारणांसाठी (religious, charitable purposes) : एकत्र कुटुंबातील सदस्‍याचे लग्‍न, बारसे, गृहप्रवेश, श्राध्‍द, उपनयन संस्‍कार अशी अपरिहार्य पवित्र कर्तव्ये पार पाडण्‍यासाठी किंवा धर्मदाय कारणास्‍तव देणगी देण्‍यासाठी एकत्र कुटुंबाची काही मिळकत विकली असेल तर कुटुंबातील कोणतीही व्‍यक्‍ती किंवा वारस अशा विकलेल्‍या मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मागू शकणार नाही. तथापि, या कारणांसाठी मिळकतीचा काही भाग विकणे अनुज्ञेय आहे, संपूर्ण मिळकत नव्‍हे.

४. खुनी व्‍यक्‍ती (Murderer): हिंदू उत्तराधिकार कायदा १९५६, कलम २५ अन्‍वये, ज्‍या व्‍यक्‍तीच्‍या मिळकतीत वारसाधिकार किंवा हिस्‍सा मिळणार आहे अशा व्‍यक्‍तीचा खून करणारा किंवा अशा खुनास मदत किंवा प्रोत्‍साहन देणारा वारस (मुलगा/मुलगी किंवा अन्‍य), खून झालेल्‍या व्‍यक्‍तीच्‍या मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मागू शकणार नाही. अशा मिळकतीचे वाटप, जणू खून करणारा वारस अस्तित्‍वात नाही असे समजून करण्‍यात येईल.

 ५. धर्मातरीत सदस्‍याची आपत्‍ये (children of converted member) : हिंदू एकत्र कुटुंबातील एखाद्‍या सदस्‍याने, हिंदू धर्माचा त्‍याग करून अन्‍य धर्माचा स्‍वीकार केला असेल तर, हिंदू उत्तराधिकार कायदा १९५६, कलम २६ अन्‍वये, अशा धर्मातरीत सदस्‍याच्‍या आपत्‍यांना, त्‍या हिंदू एकत्र कुटुंबातील मालमत्तेत हिस्‍सा मिळणार नाही.    

६. ज्‍येष्‍ठ नागरीकाचा सांभाळ न करणारे (Not caring for a senior citizen) : आई वडिलांचा व ज्येष्ठ नागरिकांचा निर्वाह व कल्याण अधिनियम २००७, कलम २३(१) अन्‍वये,  कोणत्याही ज्येष्ठ नागरिकाने, त्‍याच्‍या भावी वारसाला, तो, त्या ज्येष्ठ नागरिकाला मूलभूत सुविधा आणि मूलभूत शारीरिक गरजा पुरवेल या शर्तीस अधिन राहून, दान अथवा अन्य प्रकारे आपली मालमत्ता हस्तांतरीत केली असेल आणि  त्या भावी वारसाने, या नकार दिला असेल तर असे झालेले मालमत्तेचे हस्तांतरण लबाडीने किंवा जबरदस्तीने किंवा गैरवाजवी प्रभावाने केले असल्याचे मानण्यात येईल आणि न्यायाधिकरणास असे हस्तांतरण अवैध आहे असे न्‍यायाधिकरणाला घोषित करता येईल. तसेच असा ज्येष्ठ नागरीक, अशा भावी वारसाला आपल्‍या मालमत्तेतून बेदखल करू शकेल.

 ७. हक्‍कसोडपत्र (relinquish deed) : जर एकत्र कुटुंबातील एखाद्‍या सदस्‍याने, त्‍याच कुटुंबातील एखाद्‍या सदस्‍याच्‍या लाभात, त्‍याच्‍या किंवा त्‍याला मिळणार्‍या मालमत्तेतील हिश्‍शाचे हक्‍कसोडपत्र ‘स्‍वेच्‍छेने’ करून दिले असेल तर त्‍याला किंवा त्‍याच्‍या वारसांना त्‍या एकत्र कुटुंबातील मिळकतीमध्‍ये हिस्‍सा मिळणार नाही.

 ८. मुदतबाह्‍य दावा (Expired claim) : मुदतीचा कायदा, १९६३, कलम  १०९ अन्‍वये, विलंबासाठी समाधानकारक कारणे असल्‍याशिवाय, बारा वर्षानंतर मिळणार्‍या मालमत्तेतील हिस्‍सा मागणीसाठी दावा करता येत नाही.

 ९. दिनांक २० डिसेंबर २००४ पूर्वी झालेल्‍या विभाजन/वाटप (partition before 20.12.2004) : हिंदू वारसा कायद्‍यातील सुधारणा अंमलात येण्‍यापूर्वी, हिंदू एकत्र कुटुंबात मालमत्तेचे तोंडी किंवा लेखी वाटप झाले असेल तर, हिंदू वारसा कायद्‍यातील सुधारणेच्‍या आधारे, कोणतीही महिला अशा झालेल्‍या वाटपात हिस्‍सा मागण्‍यासाठी दाद मागू शकणार नाही.

वाटप म्‍हणजे नोंदणीकृत वाटप किंवा न्‍यायालयीन डिक्री अन्‍वये झालेले वाटप.

 

 

hœf

 

 

 

 

 

 

 

Rate This Article

या लेखात, आम्ही आपणाला वारसांना मालमत्तेत हिस्‍सा न मिळणारे प्रसंग. याबाबत माहिती दिली आहे आम्हाला आशा आहे की, तुम्हाला ती आवडली असेल. माहिती आवडली असेल तर, सदरची माहिती तुमच्या मित्रांनाही शेअर करा.

आपले महसूल कायद्याविषयक प्रश्न विचारण्यासाठी आमच्या वेबसाईटला भेट द्या. आणि आमच्या टेलिग्राम चॅनेललाही आजच जॉईन व्हा. Website Link Telegram Channel Link धन्यवाद !

Go to Link