ओळख परेड (Identification Parade)
महसूल
खात्यामध्ये अनेकवेळा पोलिसांकडून ओळख परेड घेण्याची विनंती
करण्यात येते.
परंतु याबाबत पुरेसे
ज्ञान नसल्याने न्यायालयात साक्ष देतांना महसूल अधिकार्‍यांचा
गोंधळ
उडतो,
आणि न्यायालयीन निकालपत्रात कार्यप्रणालीवर ताशेरे ओढले जातात त्यामुळे महसूल खात्‍याच्‍या
प्रतिमेवर आणि प्रतिष्‍ठेवर विपरीत परिणाम होतो.
ओळख
परेड कशी घ्यावी याबाबत सविस्तर माहिती खाली दिली आहे.
दिनांक: २२ एप्रिल,२००९ अन्वये निर्देशीत करण्यात आले होते
की, ओळख परेड हे गुन्हा अन्वेषणाचे उच्च दर्जाचे तांत्रिक साधन आहे. गुन्हयाच्या
न्याय निर्णयात अपराधी व्यक्तीची ओळख पटविणे यामधील विश्वासार्हता ओळख परेडवर
अवलंबून असते. त्यामुळे ओळख परेड अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. त्यामुळे न्यायालयाच्या
पुढील आदेशापर्यंत विशेष कार्यकारी अधिकारी यांनी महाराष्ट्र राज्यात कोठेही ओळख
परेड घेऊ नये. ही ओळख परेड न्याय दंडाधिकाऱ्यांनी शक्यतो घ्यावी व न्याय
दंडाधिकारी उपलब्ध नसल्यास ती महसूल विभागातील नायब तहसीलदार दर्जापेक्षा कमी
दर्जाच्या नसलेल्या अधिकाऱ्यांनी घ्यावी.
तसेच, शासन निर्णय,
सामान्य प्रशासन विभाग, क्र.विकाअ-२००७/४४०/प्र.क्र.१७४/२०
दिनांक २५.७.२००७ च्या प्रपत्र "अ" मधील अ.क्र. (१) मधील (क) अन्वये विशेष कार्यकारी अधिकारी यांना देण्यात
आलेला ओळख परेड घेण्याचा अधिकार मा. मुंबई उच्च न्यायालयाच्या पुढील आदेशापर्यंत
रद्द करण्यात येत आहे. त्यामुळे विशेष कार्यकारी अधिकारी यांनी महाराष्ट्र राज्यात
यापुढे कोठेही ओळख परेड घेऊ नये.
त्यानंतर, महाराष्ट्र शासन, परिपत्रक
क्र.सीआरटी-०९/प्र.क्र.२९०/पोल - ११, गृह विभाग,
दिनांक १९ जानेवारी, २०११ अन्वये, (१) शासन निर्णय, सामान्य प्रशासन विभाग, क्र.विकाअ -०२००७ / ४४० /प्र.क्र.१७४
/ २००७ / ५, दि.२५/०७/२००७. (२) शासन परिपत्रक, सामान्य प्रशासन विभाग, क्र.न्यायप्र-२००९/प्र.क्र.१७४/५, दि.२२ एप्रिल, २००९ यांचा संदर्भ देऊन असे निर्देशीत
करण्यात आले की, ओळख परेड घेण्याची तरतूद मा. मुंबई उच्च न्यायालयाच्या क्रिमिनल
मॅन्युअलच्या चॅप्टर १ मधील नियम १६ (१) नमूद केलेली आहे. सदर तरतूदी विचारात घेता
मा. मुंबई उच्च न्यायालयाने दि.२६/०३/२००९ रोजी न्यायदंडाधिकारी यांनी ओळख परेड घेणेचे
दिलेले आदेश मागे घेण्यात येत असून ओळख परेड घेण्यासाठी फौजदारी प्रक्रिया संहिता
कलम २० अन्वये नियुक्त कार्यकारी दंडाधिकारी (Executive Magistrate) किंवा विशेष कार्यकारी
दंडाधिकारी (Special
Executive Magistrate) यांची मदत घेण्यात यावी.
एखादा साक्षीदार, ज्याचा दावा आहे की, त्याने गुन्हा
घडतांना आरोपीला पाहिले आहे, त्याने कार्यकारी दंडाधिकारी व लायक पंचांच्या समक्ष गुन्हा
घडतांना पाहिलेल्या आरोपीला ओळखणे म्हणजे ओळख
परेड.
ओळखण्याची अचूकता वाढवण्यासाठी ओळख परेड आयोजित करण्यात येते. (to
increase the accuracy of identification), ही केवळ एक
प्रभावी तपास प्रक्रियाच नाही, तर एक महत्त्वाचा पुरावाही आहे.
आरोपीला ओळखण्याची साक्षीदाराची क्षमता न्‍यायरितीने आणि
पुरेशा प्रमाणात तपासणे हा ओळख परेडचा उद्देश आहे.
मुंबई
उच्च न्यायालयाने क्रिमिनल मॅन्‍यूअल मधील भाग-१ मधील मधील नियम १६ (१) मध्ये ओळख परेडची प्रक्रिया नमुद केली आहे.
फौजदारी
प्रक्रिया संहिता,
कलम १६२ अन्वये पोलिसांसमोर
दिलेल्या जबाबावर, जबाब देणार्‍याची स्वाक्षरी घेतली जात नाही त्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयानुसार (रामकृष्णन वि. बॉम्बे स्टेट; ए.आय.आर.
१९५५, एस.सी.- १०४) पोलिसांसमोर दिलेल्या जबाबाला
पुरावा म्हणून ग्राह्‍य मानता येत नाही.
भारतीय
पुरावा कायदा १८७२, कलम ९ अन्वये, ओळख परेडच्या माध्‍यमातुन पुरावे घेतले जातात.
ओळख परेडचा उद्देश साक्षीदाराच्या पुराव्याची सत्यता/विश्वसनीयता तपासणे हा आहे.
कलम ९ नुसार,
आरोपीची ओळख प्रस्थापित करणारे पुरावे कायद्‍याला मान्‍य असतात. हे
कलम ओळखीशी संबंधित नसला तरी
ओळखीचे प्रसंगोचित पुरावे या कलमान्‍वये हाताळले जातात.
´ न्यायीक काम करणार्‍या अधिकार्‍यांना प्रतिबंध:
न्यायीक किंवा न्यायदानाचे काम करणार्‍या न्‍यायाधीशांना
ओळख
परेड घेण्यासाठी मनाई आहे.
त्यामुळे ओळख परेड घेण्याची जबाबदारी न्यायदानाचे काम न करणार्‍या,
फौजदारी प्रक्रिया संहिता, कलम २० अन्वये नियुक्त, कार्यकारी
दंडाधिकारी दर्जाच्या अधिकार्‍याकडे सोपवण्यात आली आहे.
(शासन परिपत्रक - गृह विभाग, क्र. एमआयएस- १०५४/८४५८८, दि.
२२/०४/१९५५ आणि पीआरओ-२४६०/१६६५३-९, दि. १६/८/१९६३)
आरोपीला परेडचा उद्देश आणि त्याच्या/तिच्यावरील आरोपांबद्दल
माहिती देण्यात आली पाहिजे आणि ओळख परेडमध्ये उपस्थित राहण्यासाठी त्याला त्याचा
एक मित्र किंवा कायदेशीर प्रतिनिधी उपस्थित ठेवण्याची संधी दिली पाहिजे.
ओळख
परेड ही पोलिसांच्या ओळख प्रक्रियेपैकी एक प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये गुन्‍ह्‍यातील संशयित इसमाला इतर अनेक व्यक्तींसोबत
उभे केले जाते, ज्याची ओळख साक्षीदार किंवा पीडिताद्वारे केली जाते. समान दिसणार्‍या
व्यक्तींच्या गटातून संशयिताची ओळख पटविण्याचा हा एक मार्ग आहे.
ज्या व्यक्तींना अटक करण्यात आली आहे किंवा जामीनावर
सोडण्यात आले आहे, त्याला ओळखण्‍याच्‍या उद्देशाने ओळख
परेडसाठी उपलब्ध ठेवण्‍यात येते. ओळखीच्या पुराव्याची संभाव्य अविश्वसनीयता कमी
करण्यासाठी ओळख परेडला एक महत्त्वपूर्ण सुरक्षा उपाय मानले जाते.
´ ओळख परेडची पूर्वतयारी:
आरोपी
न्यायलयीन कोठडीत असतांना त्याठिकाणी जाऊन ओळख परेड घेणे कधीही चांगले. परंतु अपवादात्मक परिस्थितीत कार्यकारी दंडाधिकारी यांच्या कार्यालयात ओळख
परेड आयोजीत केली जाऊ शकते. ओळख परेड बंदिस्‍त खोलीत, जिथे बाहेरचे लोक पाहू शकणार नाही
अशा खोलीत आयोजीत करावी.
ओळख
परेडला जातांना कार्यकारी दंडाधिकारी, त्‍यांचा लेखनिक, गुन्‍ह्‍याशी/पोलिसांशी संबंध नसलेले,
दोन निष्पक्ष
आणि प्रतिष्ठित पंच, कार्यकारी दंडाधिकारी यांच्या कार्यालयातील
दोन-तीन शिपाई यांनी जावे. जरूर तर कार्यालयातील संगणक, प्रिंटर सोबत न्‍यावेत. पंच गुन्‍ह्‍याशी
/ पोलिसांशी संबंधित नाहीत याची खात्री स्वत: कार्यकारी दंडाधिकारी यांनी करावी.
ओळख परेडसाठी आरोपींची विनंती असल्यास,
आरोपीचा एक मित्र किंवा वकील (असल्यास) हजर
राहू शकतात. आरोपींची
तशी इच्छा आहे काय याची स्वत: कार्यकारी दंडाधिकारी यांनी विचारणा करून खात्री
करावी.
प्रकरणाशी संबंधित पोलीस अधिकारी/कर्मचारी यांना ओळख परेडच्‍यावेळी हजर ठेऊ
नये.
प्रत्‍यक्ष
ओळख परेड सुरू
होण्‍याआधी, स्वत: कार्यकारी दंडाधिकारी यांनी पंचाना संबंधीत प्रकरणाची व
घटनेची कल्पना द्यावी. ओळख परेड
सुरू करून संपेपर्यंत दोन्ही पंचांनी सतत कार्यकारी
दंडाधिकारी यांच्‍यासोबतच असावे व कार्यकारी दंडाधिकारी ज्या-ज्या कृती करीत आहेत त्यांचे
वर्णन ओळख परेड निवेदनात (Memorandum) लिहून घेण्यात येत आहे याची दक्षता घ्यावी.
ओळख परेड सुरू करण्याआधी कार्यकारी दंडाधिकार्‍याने पंचांसोबत गुन्‍ह्‍यातील साक्षीदारांना भेटावे. त्यांना स्वत:ची आणि पंचांची ओळख करून द्यावी व घडलेल्या घटनेची सविस्तर माहिती विचारावी. ओळख परेडच्या आधी साक्षीदारांनी आरोपींना बघितलेले नाही किंवा साक्षीदारांना पोलिसांतर्फे आरोपींचा फोटो दाखविण्‍यात आला नाही किंवा आरोपीचे वर्णन सांगण्‍यात आले नाही याची कार्यकारी दंडाधिकार्‍याने स्वत: खात्री करावी.
त्यानंतर कार्यकारी
दंडाधिकार्‍याने पंचांसमक्ष व त्याच्या एका शिपायासह आरोपीची भेट घ्यावी.
त्याला ओळख परेडची प्रक्रिया
समजवून सांगून त्याच्या शरीरयष्टी आणि पेहरावाचा सुक्ष्‍म अभ्‍यास करावा.
ओळख
परेड सुरू करून संपेपर्यंत कार्यकारी दंडाधिकारी यांनी
अत्यंत
निष्पक्ष असावे.
कार्यकारी दंडाधिकार्‍याकडून
कोणतीही
कृती अशी घडु नये जी त्याच्या निष्पक्षपातीपणाबाबत
संशय निर्माण करेल.
ओळख परेडच्या वेळेस गुन्‍ह्‍याशी संबंधीत पोलिसांना ओळख परेड घेत असलेल्या खोलीत किंवा आरोपीला ते दिसतील अशा ठिकाणी हजर ठेऊ नये. इतर पोलीस असल्यास ते शक्यतो युनिफॉर्ममध्‍ये नसावेत.
ओळख
परेडमध्ये एका आरोपीसाठी आठ ‘डमी’
असावेत, दोन आरोपी असल्यास सोळा ‘डमी’ असावेत. एका ओळख परेडमध्ये दोनपेक्षा जास्त आरोपी
असू नयेत. दोनपेक्षा जास्त आरोपी असल्यास एका ओळख परेडमध्ये
जास्तीत जास्त दोन आरोपी व सोळा ‘डमी’ या पटीत आवश्यक तितक्‍या ओळख परेड आयोजित करण्यात याव्‍यात.
ओळख
परेडच्यावेळेस जर आरोपींनी बुट/चपला घातल्या असतील तरच ‘डमीं’ना चपला, बुट/चपला घालून ओळख परेडला उभे राहू द्यावे. आरोपींनी बुट/चपला घातल्या नसतील तर ‘डमीं’ना
सुध्दा बुट/चपला बाहेर काढून ठेवण्याच्या सूचना द्याव्यात.
कारण न्यायालयीन कोठडीत असलेल्या आरोपींना सहसा बुट/चपला घालण्याची परवानगी नसते. ‘डमी’ बाहेरचे असल्यामुळे त्यांनी बुट/चपला घातलेल्या असतात.
ही गोष्ट साक्षीदारांना माहित
असल्यास,
बुट/चपला न घातलेल्या व्यक्तीच आरोपी आहेत हे त्यांच्या
लक्षात येईल.
त्यानंतर, आरोपीला बोलावून ओळख परेड
प्रकियेबद्दल थोडक्यात समजावून सांगावे.
आरोपीला ‘डमींतील’ कोणा
व्यक्तीबद्दल काही हरकत आहे का ते ही विचारावे.
ओळख परेड सुरू करतांना कार्यकारी
दंडाधिकार्‍याने, त्याचा लेखनिक, दोन पंच, आरोपींचा
एक मित्र किंवा वकील (असल्यास) यांचे शिवाय
इतर सर्वांना बाहेर जाण्यास सांगावे. ओळख परेड आयोजीत केलेल्‍या
खोलीच्या दाराबाहेर कार्यकारी
दंडाधिकार्‍याचा शिपाई नियुक्त करावा.
कार्यकारी दंडाधिकार्‍याने सर्व ‘डमींना’ एका आडव्या
रांगेत, एकाच्‍या बाजुला एक असे उभे राहण्यास सांगावे. त्यानंतर
आरोपीला या ‘डमींच्या’ रांगेत, त्याच्या मर्जीनुसार कुठेही उभे राहण्याची मुभा द्यावी. आरोपीला त्याच्या
पेहरावात काही बदल
करायचा आहे काय याबाबत विचारणा करावी.
त्याची तशी इच्छा असल्यास त्याला तशी मुभा द्यावी.
यानंतर कार्यकारी दंडाधिकार्‍याने त्याच्या शिपायामार्फत किंवा पंचामार्फत एका साक्षीदाराला ओळख परेड आयोजीत केलेल्‍या खोलीत बोलवावे. त्या साक्षीदारास त्याने पाहिलेल्या घटनेचे थोडक्यात वर्णन सांगुन ‘तुम्ही सदर घटनेच्या वेळी बघितल्याचा दावा करीत असलेला इसम समोरील लोकांच्‍या रांगेत उभा आहे. त्याला जवळ जाऊन, हात लावून ओळखा’ असे सांगावे.
काही साक्षीदार
आरोपीच्या जवळ जाण्यास, त्याला हात लावण्यास घाबरतात.
त्यावेळी ‘डमीं’ मधील साक्षीदाराने
ओळखलेल्या नेमक्या इसमाचे वर्णन साक्षीदाराला करण्यास
सांगावे (उदा. काळी पँट, गुलाबी शर्ट घातलेला,
चष्मा लावलेला इसम). साक्षीदाराने ओळखलेल्या अशा
इसमाला एक पाऊल पुढे येण्यास सांगावे व साक्षीदाराने त्‍याच
व्‍यक्‍तीला ओळखले आहे याची खात्री
करावी. साक्षीदार जर
आरोपीला ओळखु शकला नाही किंवा आरोपी ओळखण्‍याबद्‍दल साक्षीदाराच्या मनात संभ्रम
असल्यास साक्षीदारास काहीही सूचक प्रश्न विचारू नये. नेमके काय घडले याचा स्पष्ट
उल्लेख ओळख परेडच्या निवेदनात करावा.
ओळख परेड प्रकिया पूर्ण झाल्यानंतर ‘डमींना’ जाण्यास
सांगावे. आरोपी पुन्हा पोलिसांच्या ताब्यात द्यावे.
ओळख परेड प्रक्रिया ही पंचांसमक्ष पार पाडली जाते म्हणून सर्वसाधारणपणे
त्याला ओळख परेडचा ʻपंचनामाʼ असे म्‍हणण्‍याचा प्रघात आहे. परंतु कायद्‍याच्‍या
भाषेत या प्रक्रियेच्‍या लिखीत दस्‍ताला Memorandum (निवेदन) म्‍हणतात. त्यामुळे सर्वसाधारण ʻपंचनामाʼ हा पंचाच्‍या शब्‍दात लिहिला
जात असला तरी ओळख परेड प्रक्रिया ही निवेदन स्‍वरूपात, न्यायालयीन
भाषेत, कार्यकारी दंडाधिकार्‍याच्‍या शब्‍दात
लिहिला जातो.
ओळख परेडच्या निवेदनात खालील गोष्टींचा उल्लेख जरूर असावा:
१. ओळख परेड घेणार्‍या कार्यकारी
दंडाधिकार्‍याचे नाव आणि पदनाम.
२. आरोपींची नावे
३. साक्षीदारांची नावे
४. पोलीस केस क्रमांक
५. ओळख परेड घेतल्याचा
दिनांक, वेळ आणि स्थळ.
६. पंचांचे संपूर्ण
नाव, वय, व्यवसाय, पत्ता, संपर्क
क्रमांक.
७. ओळख परेडमध्ये उभ्या असणार्‍या ‘डमींची’ नावे, वय व पत्ता.
ओळख परेडचे निवेदन जर संगणकावर टाईप केला जात असेल तर निवेदनाच्‍या सुरूवातीलाच
तसा स्पष्ट
उल्लेख करावा.
निवेदनात, ओळख परेडमध्ये उभ्या असणार्‍या ‘डमींची’ नावे
व वय एकाखाली एक, ते उभे असलेल्या अनुक्रमांकांनुसार लिहावीत
तसेच आरोपी कोणत्या अनुक्रमांकाच्या ‘डमींच्या’ मध्ये जाऊन उभा राहिला याचा स्पष्ट उल्लेख निवेदनात करावा. (उदा. आरोपी
डमी क्रमांक ४ आणि ५ यांच्‍यामध्ये
जाऊन उभा राहिला.)
उपरोक्त सर्व घटना, तसेच कोणी कोणाला काही प्रश्न विचारल्यास ते प्रश्न व उत्तरे निवेदनात सविस्तर लिहावीत. साक्षीदाराने आरोपीस ओळखले किंवा नाही याचा स्पष्ट उल्लेख निवेदनात करावा.
ओळख परेडच्या
संपूर्ण प्रक्रियेच्यावेळी प्रकरणाशी संबंधीत पोलीस
त्या खोलीत हजर नव्हते याचा उल्लेख निवेदनात आवर्जून करावा. कारागृहात ओळख परेड घेण्यात येत असेल तर कायदा व सुव्‍यवस्‍थेच्‍या
दृष्‍टीकोनातून कारागृह अधिकारी ओळख
परेडची संपूर्ण कार्यवाही पूर्ण होईपर्यंत हजर ठेवावा. अन्‍य ठिकाणी प्रकरणाशी
संबंधीत नसलेले पोलीस हजर राहू
शकतील, तथापि, त्यांना खोलीच्या बाहेर थांबवावे.
ओळख परेड प्रक्रिया
पूर्ण झाल्यानंतर पंचनाम्यावर, ‘उपरोक्त निवेदन आम्हाला वाचून दाखवण्यात आले. ते ओळख परेडच्या
वेळेस जश्या घटना घडल्या त्याप्रमाणे आमच्या समक्ष अचूक लिहिला गेला आहे (संगणकावर टाईप
केला गेला आहे.)’ असे लिहून दोन्ही पंच, आरोपींचा मित्र किंवा वकील
(हजर असल्यास) यांची निवेदनाच्‍या प्रत्‍येक
पानावर दिनांकीत स्वाक्षरी
घ्यावी. कार्यकारी दंडाधिकार्‍याने स्वत:ची दिनांकीत स्वाक्षरी करून शिक्का
उमटवावा.
निवेदनाची मूळ प्रत पोलीसांना द्यावी. एक प्रत कार्यकारी दंडाधिकारी यांच्या कार्यालयात ठेवावी.
b|b
ओळख परेडचे निवेदन (नमुना)
माझ्‍यासोबत
असलेले दोन्ही पंच हे सदर गुन्‍ह्‍याशी किंवा पोलिसांशी संबंधित नाहीत याची मी स्वत:
खात्री केली आहे.
किंवा
सदर गुन्‍ह्‍यात सात किंवा सात वर्षांपेक्षा जास्त शिक्षा
देण्‍याची तरतुद असल्यामुळे
महाराष्ट्र शासन, गृह विभाग, शासन निर्णय दि. १२ मे २०१५ अन्वये, दोन शासकीय कर्मचारी नामे श्री. ........, वय........,
पदनाम.........., पत्ता........, आणि श्री. ........, वय........, पदनाम..........,
पत्ता........ यांना पंच म्हणून सोबत घेतले आहे.
प्रथम मी, सदर गुन्‍ह्‍याचे तपासी पोलीस अधिकारी श्री.
..........., पदनाम....... यांची पंचांसह भेट घेऊन घडलेला गुन्हा, संबंधीत आरोपी,
साक्षीदार यांच्‍याबाबत माहिती घेतली आणि दोन्ही पंचांनाही सदर माहिती समजवून सांगितली.
मी, आरोपीला, ʻतुला ओळख परेडसाठी तुझा एखादा मित्र किंवा वकील हजर ठेवायचा आहे काय?ʼ अशी विचारणा करता त्याने यासाठी पंचांसमक्ष नकार दिला.
सदर प्रकरणाशी संबंधित कोणताही पोलीस अधिकारी/कर्मचारी हजर नाही
किंवा युनिफॉर्ममध्‍ये असलेला कोणीही पोलीस अधिकारी/कर्मचारी हजर नाही याची खात्री
केली. माझ्‍या लेखनिकाला त्या खोलीत संगणक आणि प्रिंटरची जोडणी करून घेण्‍याच्‍या
सूचना दिल्‍या.
यानंतर मी, माझा शिपाई/पंच नामे.......... याला बाहेरच्या लोकांतून आरोपीसारखा चहेरा, केसांची पध्दत, वय, शरीरयष्टी असणार्‍या, आरोपीसारखे कपडे असलेल्या, अंदाजे १० ते १५ लोकांना आत बोलावून आणण्‍यास सांगितले आणि त्‍यांच्‍यापैकी आरोपीच्या चेहरेपट्‍टीशी आणि कपड्‍यांशी सर्वसाधारण साम्‍य असणारे आठ लोक स्वत: ‘डमी’ म्हणून निवडले व इतर लोकांना बाहेर जाण्यास सांगितले.
ओळख
परेड आयोजीत केलेल्‍या खोलीच्या दाराबाहेर माझा शिपाई नामे........ याला नियुक्त केले.
त्यानंतर निवडलेल्या ‘डमींना’ मी स्वत: ची ओळख करून दिली आणि त्यांना ओळख परेड प्रकियेबद्दल थोडक्यात समजावून सांगितले. तसेच त्यांना न्यायालयात साक्ष द्यावी लागणार नाही याचीही कल्पना दिली.
आता ओळख परेड आयोजीत केलेल्‍या खोलीत मी स्वत:, माझा लेखनिक, दोन्ही पंच, आठ ‘डमी’ आणि आरोपी नामे ......... याशिवाय कोणीही उपस्थित नाही.
माझ्‍या समोर, डाव्‍या हाताला डमी क्रमांक (१)
नामे.........., वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (२) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (३) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (४) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (५) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (६) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (७) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
त्याच्या शेजारी उजवीकडे डमी क्रमांक (८) नामे..........,
वय.........., पत्ता......
यानंतर मी आरोपी नामे ........याला ‘डमींच्या’ रांगेत, त्याच्या मर्जीनुसार कुठेही उभे राहण्यास सांगितले. तो डमी क्रमांक (४) आणि डमी क्रमांक (५) यांच्‍यामधे जाऊन उभा राहिला.
मी आरोपीला विचारले की, ʻतुला तुझ्‍या पेहरावात
काही बदल करायचा आहे काय?ʼ या गोष्‍टीस त्याने नकार
दिला.
मी साक्षीदार क्रमांक १, नामे ......... याला पुन्हा, ʻतुम्ही सांगत असलेला इसम हाच काय?ʼ असे विचारता त्याने ठामपणे पंचांसमक्ष होकार दिला. मी पुन्हा एकदा साक्षीदार क्रमांक १, नामे ......... याला विचारून, त्याने आरोपी नामे......... यालाच ओळखल्‍याची खात्री करून घेतली.
त्यानंतर साक्षीदार क्रमांक १, नामे ......... याला, मी, इतर साक्षीदार बसलेल्या खोलीत न जाता
सरळ बाहेर जाण्याची सूचना केली. तो निघून गेल्‍यानंतर, मी, आरोपी नामे........ याला
ʻतुला तुझी रांगेतली जागा बदलायची आहे काय? तसेच तुला तुझ्‍या पेहरावात काही बदल करायचा
आहे काय?ʼ अशी विचारणा केली. तेव्हा आरोपी नामे......... हा डमी क्रमांक (१) आणि डमी क्रमांक (२) यांच्‍यामधे यांच्या मधे जाऊन उभा राहिला आणि
त्याने त्याचा हिरव्या रंगाचा शर्ट बदलायचा आहे अशी विनंती केली. त्यामुळे डमी म्‍हणुन
उभ्या व्यक्तींना मी,
आरोपीला दुसरा शर्ट देण्यास कोणी तयार आहे काय? अशी विचारणा केली तेव्हा डमी क्रमांक (५), नामे........ हा स्वतःचा पांढऱ्या रंगाचा शर्ट आरोपीला देण्यास तयार
झाला.
त्यानंतर मी माझा शिपाई नामे...... याला साक्षीदार क्रमांक २, नामे.......... याला बोलावण्यास सांगितले.
साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... आल्‍यानंतर मी त्याला सांगितले
की, ‘तुम्ही ....... या घटनेच्या
वेळी आरोपीला बघितल्याचा दावा केला आहे. तो आरोपी समोरील लोकांच्‍या रांगेत उभा आहे. त्याला जवळ जाऊन, हात लावून ओळखा’.
साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... याने सर्व रांगेचे निरीक्षण करून, डमी क्रमांक (६) नामे........ यास आरोपी म्‍हणुन ओळखले.
मी सदर साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... याला ʻआरोपीला जवळ जाऊन, हात लावून ओळखा’ असे सांगितल्‍यावर
तो डमी क्रमांक (६) नामे........ च्या जवळ गेला आणि त्याला हात लावला.
मी, डमी क्रमांक (६) नामे........ यास रांगेतुन दोन पावले पुढे येण्यास सांगितले. तेव्हा निळी पँट आणि काळ्‍या रंगाचा शर्ट घातलेला डमी क्रमांक (६) नामे........ दोन
पावले पुढे आला.
मी साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... याला पुन्हा, ʻतुम्ही सांगत असलेला इसम हाच
काय?ʼ असे विचारता त्याने ठामपणे पंचांसमक्ष होकार दिला.
साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... याला आरोपी नामे........ याला ओळखता आले नाही.
सदर ओळख परेडबाबत अधिक माहिती खालील प्रमाणे आहे.
१. ओळख परेड घेणार्‍या कार्यकारी
दंडाधिकार्‍याचे नाव आणि पदनाम:
२. आरोपीचे नाव:
३. साक्षीदारांची नावे: (१)............; (२)............
४. पोलीस केस क्रमांक
५. ओळख परेड घेतल्याचा दिनांक......, वेळ...... ते ......; स्थळ......
६.
पंचांचे संपूर्ण
नाव,
वय, व्यवसाय, पत्ता, संपर्क क्रमांक.
(१)........
(२)..........
७.
ओळख परेडमध्ये उभ्या असणार्‍या
‘डमींची’ नावे,
वय व पत्ता.
डमी क्रमांक (१) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (२) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (३) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (४) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (५) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (६) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (७) नामे.........., वय.........., पत्ता......
डमी क्रमांक (८) नामे.........., वय.........., पत्ता......
सदर ओळख परेडच्या संपूर्ण प्रक्रियेच्यावेळी प्रकरणाशी संबंधीत पोलीस किंवा युनिफॉर्म परिधान केलेले कोणीही पोलीस अधिकारी किंवा कर्मचारी, ओळख परेड आयोजीत केलेल्‍या खोलीत हजर नव्हते.
सदर ओळख परेड प्रक्रियेमध्‍ये साक्षीदार क्रमांक १, नामे ......... याने आरोपी नामे........ याला
अचूकपणे ओळखले आहे.
साक्षीदार क्रमांक २, नामे ......... याला आरोपी नामे........ याला ओळखता
आले नाही.
नाव:
कार्यकारी दंडाधिकारी तथा नायब तहसिलदार, तालुका...., जिल्‍हा
.....
मुद्रा
पंच क्र. १ नामे, ..... वय ......, व्यवसाय ......, पत्ता....., संपर्क क्रमांक.......
पंच क्र. २ नामे, ..... वय ......, व्यवसाय ......, पत्ता....., संपर्क क्रमांक.......
नाव:
कार्यकारी दंडाधिकारी तथा नायब तहसिलदार, तालुका...., जिल्‍हा
.....
मुद्रा
b|b b|b
Rate This Article
या लेखात, आम्ही आपणाला ओळख परेड (Identification Parade). याबाबत माहिती दिली आहे आम्हाला आशा आहे की, तुम्हाला ती आवडली असेल. माहिती आवडली असेल तर, सदरची माहिती तुमच्या मित्रांनाही शेअर करा.
आपले महसूल कायद्याविषयक प्रश्न विचारण्यासाठी आमच्या वेबसाईटला भेट द्या. आणि आमच्या टेलिग्राम चॅनेललाही आजच जॉईन व्हा. Website Link Telegram Channel Link धन्यवाद !